สัมผัสจอ สัมผัสใจ High Tech - High Touch..บอลสเต็ป

ผมรู้จักเทคโนโลยีดนตรีครั้งแรกสมัยเรียนมัธยม คีย์บอร์ดตัวเล็กสีขาว ยาวหนึ่งฟุตที่เรียกกันติดปากว่า คาสิโอโทน (Casio VL-Tone) ที่คุณพ่อซื้อให้ แม้ว่าคีย์ของมันจะเล็กจิ๋วจนไม่สามารถรวมนิ้วทั้งห้าลงไปเล่นได้เหมือนเปียโน แต่สามารถบันทึกทำนองเพลงง่ายๆ และปรับแต่งเสียงได้มากมายทำให้ ผมและโหน่ง (วิชญ วัฒนศัพท์) น้องชายวัยประถมขณะนั้น ตื่นเต้นและสนุกไปกับของเล่นชิ้นใหม่นี้มาก เราเริ่มรู้จักวิธีการสร้างทำนองและบันทึกบทเพลงบอลสเต็ป





            จากเจ้าคาสิโอโทน ซึ่งมีส่วนสร้างให้โหน่งได้มาเป็นโปรดิวเซอร์ นักแต่งเพลง และคนทำเพลงประกอบภาพยนตร์ชั้นแนวหน้าอีกคนหนึ่งของเมืองไทยในวันนี้ อาจจะเป็นความโชคดีที่ผมและคนรุ่นเดียวกันได้เติบโตมาพร้อมๆ กับการเปลี่ยนแปลงตามวิวัฒนาการทางเทคโนโลยีที่ยังมีโอกาสเห็น สัมผัสและเรียนรู้เป็นขั้นเป็นตอนตั้งแต่สิ่งเหล่านี้ยังจับต้องได้บอลสเต็ป

            ในขณะที่ผู้ใหญ่กำลังถกเถียงกันว่าจะให้เด็กใช้คอมพิวเตอร์เมื่อไหร่อย่างไร เราก็เห็นภาพเด็กวัยสองขวบใช้นิ้วเลื่อนภาพบนคอมพิวเตอร์จอสัมผัส หรือโทรศัพท์มือถืออย่างชำนาญจนเป็นเรื่องปกติ ด้านหนึ่งก็กลัวว่าเด็กจะไม่ได้เรียนรู้เทคโนโลยี อีกด้านหนึ่งก็กลัวเด็กจะห่างไกลโลกความเป็นจริง แล้วจะเอายังไงกันดี

สิ่งดีๆ มีอยู่ให้เลือกใช้
            ต้องขอบคุณสตีฟ จ็อบส์ ที่ได้ฝากนวัตกรรมของเขาไว้กับโลก ทำให้ในมือผมนอกจากจะมีเครื่องมือ (application) ช่วยการทำงานและชีวิตประจำวันแล้ว ยังมีตัวช่วยสำหรับลูกอีกหลายอัน รวมถึงเพลงโปรดของลูกที่ต้องบันทึกไว้ในมือถือ มีอยู่สองสามครั้งนอกบ้านที่ได้เพลงในโทรศัพท์ช่วยกล่อมลูกให้สงบจากร้องไห้ได้อย่างนิ่มนวลจากเพลงที่คุ้นเคย แต่เคล็ดลับอันหนึ่งคือคุณพ่อหรือคุณแม่ต้องฮัมคลอไปด้วยจะได้ผลดีกว่าเปิดให้ฟังอย่างเดียว ประสบการณ์หลายอย่างที่ลูกยังไปสัมผัสของจริงไม่ได้ ก็สามารถให้ลูกเรียนรู้ผ่านคอมพิวเตอร์ได้ เช่น เสียงของสัตว์นานาชนิดที่ช่วยให้เขาได้รู้จักธรรมชาติรวมทั้งคำศัพท์ต่างๆ ได้ไม่ยากในรูปแบบของแฟลชการ์ด ซึ่งลูกจะได้รู้จักทั้งภาพ เสียงและภาษาไปพร้อมๆ กัน หรือเครื่องดนตรีเสมือนที่สามารถสัมผัสเล่นบนจอได้เลยทั้งกีตาร์ เปียโน กลอง และยังสามารถบันทึกการเล่นและอัดเสียงพูดหรือเสียงร้องได้อีกด้วย นอกจากนี้ยังมีแหล่งรวมสื่อสำหรับเด็กที่คุณพ่อคุณแม่สามารถเลือกหามาใช้ได้ และมีจำนวนมากที่ใช้ฟรี เช่นใน youtube หรือถ้าใครที่มี iTunes ลองเข้าไปเลือกหาใน podcast ดูสำหรับผู้ที่ชอบเซซามิสตรีท (Sesame Street) เขามี podcastให้ดูฟรีด้วย (http://itunes.apple.com/us/podcast/sesame-street-podcast/id264537349) ข้อดีของสื่อไฮเทคเหล่านี้คือ สามารถดู ฟัง สัมผัส และโต้ตอบได้ แต่ในการเลือกแอพพลิเคชั่นหรือสื่อสำหรับเด็ก นอกจากดูที่เนื้อหาแล้วก็ต้องดูรูปแบบการนำเสนอด้วย ควรจะเลี่ยงแอพพลิเคชั่นที่มีกราฟฟิคเยอะๆ หรือภาพเคลื่อนไหวเร็วๆ ที่จะกระตุ้นลูกมากเกินไป ซึ่งดีที่แอพพลิเคชั่นสำหรับเด็กเล็กๆ ส่วนใหญ่เป็นภาพนิ่งที่มีเสียงประกอบ หรือภาพเคลื่อนไหวช้าๆ บอลสเต็ป

แค่นี้จบไหม
            ถึงแม้เกือบทุกอย่างจะหาได้ในอุปกรณ์ไฮเทคเหล่านี้ แต่ประสบการณ์ก็ยังแตกต่างจากการสัมผัสจริง ไม่ว่าจะเป็นมิติของเสียง ความใกล้ไกล ความลึก ความแข็งอ่อน ร้อนเย็น หรืออันตราย ปลอดภัย มิติเหล่านี้ไม่สามารถเรียนรู้ได้หากไม่มีประสบการณ์จริงมาก่อน ยังไม่รวมการสัมผัสอื่นๆ เช่น กลิ่นรส ที่เครื่องยังให้ไม่ได้ ยกตัวอย่างเช่น เครื่องดนตรีเสมือนซึ่งแม้จะจำลองทั้งการกดคีย์เปียโน หรือกรีดสายกีตาร์ แต่สิ่งที่สัมผัสที่ปลายนิ้วสัมผัสอยู่ก็คือแผ่นแบนๆ ที่ไม่สั่นไหวตามแรงสัมผัส หรือบางอย่างหากลูกไม่ได้รู้จักสิ่งนั้นในสภาพจริง อาจทำให้สำคัญผิดจนเกิดอันตรายต่อตนเองได้ อย่างที่เคยเป็นข่าวเมื่อเด็กมีพฤติกรรมเลียนแบบการแสดงโทรทัศน์

            ดังนั้นส่วนตัวผมและคุณครูเชอรี่ (ภรรยา) จะพยายามให้ลูกได้เรียนรู้ของจริง ได้เห็น ได้ฟัง ได้สัมผัส ได้กลิ่น ได้รู้สึกกับของจริงในสิ่งต่างๆ ก่อนที่จะไปสัมผัสภาพเสมือนในคอมพิวเตอร์ จึงบอกไว้ตรงนี้ว่ายังไงสื่อไฮเทคเหล่านี้ก็ไม่สามารถทดแทนประสบการณ์จริงของมนุษย์ได้

            นอกจากนั้นสิ่งที่ขาดไม่ได้ก็คือ คุณพ่อคุณแม่ที่ควรจะลงมือนั่งเล่นไปกับลูกด้วยตนเอง พูดคุยไปด้วย เล่นไปด้วย มีปฏิสัมพันธ์ระหว่างกัน เรามีโอกาสได้สอนลูก ขณะเดียวกันก็ได้เรียนรู้ไปกับลูกด้วย ทุกวันนี้ผมกับภรรยาและผู้ใหญ่ในบ้านยังต้องทั้งร้องและเต้นไปกับเพลงของลูกเป็นไม่รู้กี่ร้อยรอบเล่นทายคำศัพท์ที่ลูกชอบซ้ำๆ พูดคุย ตั้งคำถามให้ลองคิด หรือนำสิ่งที่ลูกเรียนรู้มาต่อยอดเป็นการสอนองค์ความรู้นั้นๆ หรือเชื่อมโยงกิจกรรมในวันนั้นเพื่อที่จะมีเวลาเริ่มและเวลาจบด้วยกัน และป้องกันไม่ให้เทคโนโลยีเหล่านี้มาพรากลูกไปจากผมนั่นเองบอลสเต็ป

มาถึงบทร้ายของตัวช่วย
            บางครั้งเราเผลอวางโทรศัพท์ไว้ข้างเตียงแล้วลูกมาเล่นขณะจะเข้านอนครั้นจะขอคืนก็เริ่มออกดราม่าในบทโศก แบบนี้ต้องชวนมาเล่นเกมเราให้ได้ ผมมักให้ลูกช่วยเลือกเพลงในโทรศัพท์เอามาต่อออกลำโพงแล้วพาลูกเต้นรำกันก่อนพาเข้านอน ผมเชื่อว่าหลายคนคงมีประสบการณ์แบบเดียวกัน ในตอนหลังจึงได้บทเรียนว่าควรเก็บอุปกรณ์เหล่านี้ในที่ลูกไม่เห็น โดยเฉพาะเวลาที่ไม่ต้องการให้ลูกใช้ แล้วเอากิจกรรมหลักอื่นมาแทน เช่น ชวนอ่านหนังสือนิทานก่อนนอน หรือการเต้นรำกับลูก

            อีกกรณีที่จะเสี่ยงต่อการเสียท่ากับเครื่องเหล่านี้คือบรรดาเกมที่เร้าใจมากมายที่ดึงดูดใจมากกว่าโปรแกรมทางการศึกษา แถมเด็กๆ จะจำเก่งมากว่าจะกดตรงไหน เลื่อนตรงไหนให้เข้าไปถึงเกมเหล่านี้ ถ้าหากมีอยู่ในมือถือของคุณพ่อคุณแม่แล้วก็คงไม่ง่ายนักที่จะเลี่ยง คงอยู่ที่ผู้ใหญ่แล้วว่าจะห้ามใจตนเองไม่ลงเกมเหล่านั้นได้หรือไม่

            ปัญหาส่วนใหญ่เกิดเพราะผู้ใหญ่เองเป็นคนสร้างต้นแบบให้เด็กทำตามหากเราไม่อยากให้ลูกเล่นเวลาเข้านอน เราก็ต้องไม่ทำเสียเอง ถ้าเราบอกให้ลูกไปอ่านหนังสือ ในขณะที่พ่อยังจิ้มหน้าจออยู่คงยากที่จะสำเร็จ กฎกติกาต่างๆ จะเกิดผลได้ผู้ใหญ่ต้องอยู่ภายใต้ข้อตกลงด้วย ถ้าจะมีข้อแตกต่างก็ต้องอธิบายให้ลูกเข้าใจไว้ล่วงหน้า ไม่ใช่แก้ตัวทุกครั้งไป จะทำให้ผู้ใหญ่เสียความเชื่อถือและขาดความไว้ใจลูกได้

            แม้จะมีประโยชน์หลายอย่าง แต่ผลจากงานวิจัยจำนวนมากพบว่าเด็กที่เล่นเกมคอมพิวเตอร์ยิ่งใช้เวลานาน มีแนวโน้มจะเกิดพฤติกรรมที่ก้าวร้าวได้มากขึ้น เช่นเดียวกับการสัมผัสสื่อที่มีภาพเปลี่ยนไปมาเร็วๆ มีแสงสีตัดกันไปมามากมายที่ไปกระตุ้นสายตาเด็กมากเกินไปก็ส่งผลต่อพฤติกรรมที่ก้าวร้าวได้เช่นกัน นอกจากนี้พบว่าการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นบนโลกอินเตอร์เนตหรือหน้าจอคอมพิวเตอร์จะทำให้ผู้ใช้งานเรียนรู้สิ่งต่างๆ อย่างผิวเผินและฉาบฉวยมากกว่าการอ่านจากหนังสือ เพราะเราสามารถค้นหาด้วยวิธีลัดไปสู่คำตอบโดยตรงโดยไม่ต้องอ่านเพื่อศึกษาที่มาที่ไป และที่สำคัญต้องระวังวัฒนธรรมการคัดลอก (copy and paste) ซึ่งจะถูกปลูกฝังไว้ได้ง่ายจากวิธีการทำงานบนคอมพิวเตอร์ และแม้ว่าจะยังไม่มีงานวิจัยที่ยืนยันผลกระทบทางสุขภาพจากโทรศัพท์มือถือและคอมพิวเตอร์ที่ชัดเจน แต่สิ่งที่คุณพ่อคุณแม่ควรตระหนักคือ ทั้งโทรศัพท์มือถือและคอมพิวเตอร์ รวมไปถึงอุปกรณ์ส่งสัญญาณอินเตอร์เนต (WIFI router) เป็นแหล่งกำเนิดคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า(ชมภาพการสาธิตคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้าได้ที่ http://www.youtube.com/watch?v=LFJqU7x_5cg ) ซึ่งแม้จะยังไม่มีข้อห้ามในทางปฏิบัติ ผมก็แนะนำให้คุณแม่ท้อง หรือเด็กเล็กๆ หลีกเลี่ยงการใช้งานอุปกรณ์เหล่านี้ต่อเนื่องเป็นเวลานานบอลสเต็ป